دومین مراسم چراغداران فرهنگ مهندسی شهرسازی تحت عنوان «تجلیل از نویسندگان کتاب سبز شهرداری‌ها» روز یکشنبه هفتم بهمن‌ماه 1403 با حضور اهالی قلم و نویسندگان کتاب، اساتید، فرهیختگان و جمعی از مهندسان شهرساز در محل سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران (سالن جلسات هیئت‌مدیره) برگزار شد.
در ابتدای نشست دکتر الهام امینی، عضو شهرساز هیئت‌مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، ضمن خیرمقدم و خوشامدگویی به میهمانان نشست، از برپایی مراسم بسیار ابراز خرسندی نمود و قدردانی از زحمات و تلاش‌های اساتید شهرساز را جز وظایف مهندسان شهرساز دانست. دکتر امینی پرداختن به ظرفیت‌های علمی حوزه شهرسازی کشور را به منظور ارتقای جایگاه مهندسان شهرساز ضروری دانست و آسیب‌شناسی این حوزه را از وظایف حوزه آموزشی، پژوهش و ترویج سازمان نظام مهندسی ساختمان معرفی کرد.
ایشان با اشاره به اهمیت اندیشه ورزی و کاربردی بودن تولیدات علمی در حوزه مهندسی شهرسازی، برگزاری چنین جلساتی را برای ارائه راهکارهای مناسب به منظور رفع مشکلات صنفی- حرفه‌ای در سایه همفکری و هم‌اندیشی ضروری دانست.
واحد شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، تلاش‌های چراغداران فرهنگ مهندسی شهرسازی را همواره ارج نهاده و از هر فرصتی برای تجلیل آنان به نحو مناسب بهره می‌برد.
بی‌گمان کتاب سبز شهرداری‌ها، نقش موتور محرک فرهنگ مهندسی شهرسازی در کشور را داشته و تقدیر از نویسندگان و دست‌اندرکاران تهیه و تدوین آن، ارج نهادن به جایگاه مهندسی شهرسازی و شأن مهندسان شهرساز است. امینی ادامه داد: خوشحالیم که امروز در سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران تکریم صاحبان دانش مهندسی شهرسازی در دستور کارمان قرار گرفته است.
در این نشست دکتر مجتبی رفیعیان، استاد گروه شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس و عضو دبیرخانه بزرگداشت روز جهانی شهرسازی ایران، به نمایندگی از دبیرخانه ملی با موضوع «تأثیرگذاری تدوین مجموعه کتاب سبز شهرداری‌ها بر فرآیندهای علمی و عملیاتی شهرسازی کشور» به ارائه سخن پرداخت. ایشان ضمن اشاره به ارزش علمی و حرفه‌ای محتوای کتاب‌های سبز و تکریم دست‌اندرکاران شروع این حرکت مؤثر در فقدان آثار کاربردی برای مدیران اجرایی حوزه مدیریت شهری کشور، اشاره کردند در فقدان منابع مکفی در دهه 60 که به گونه‌ای ساده و مؤثر و کاربردی بتواند مفاهیم و مضامین پایه شهرسازی را به مخاطبین علاقه‌مند منتقل کند با شروع حرکتی در کشور مواجهه شدیم که در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80، در کنار سایر آثار ارزشمند حوزه فرهنگی و مدیریتی جامعه ما اتفاق افتاد. در واقع در این دوره ما شاهد شروع جریان شکل‌گیری ساختار علمی متناسب و متناظر یکپارچه حوزه مهندسی شهرسازی بودیم که با راه‌اندازی رشته شهرسازی در مقطع کارشناسی، نیاز به تولیدات و دستاوردهای پایه علمی افزایش یافت. ضمن اینکه با شکل‌گیری شوراهای شهر مشتاقان کثیری هم برای مطالعه ساده‌تر اندیشه‌های پایه و کاربردی شهرسازی ایجاد شدند.
بدنه اجرایی مدیریت شهری کشور که در قامت شهرداران و کارشناسان حوزه شهرسازی مطالبه گر درک عمیق‌تر مباحث کاربردی شهرسازی بودند و به‌ویژه با افزایش تعداد شهرها، به شمار آنها افزوده شده بود نیز مخاطبین تازه‌تری را برای مضامین علمی ساده این حوزه مهیا ساختند. بی‌تردید بر پایه مستندات و شواهد حرفه‌ای و اجرایی و حتی دانشگاهی، گفته می‌شد که مجموعه کتاب‌های سبز شهرداری‌ها کمک کرد تا مخاطبین حوزه مدیریت شهری و حتی دانشجویان به درکی منسجم‌تر از قلمرو کاربردی شهرسازی دست پیدا کنند و با انتشار این کتاب‌ها، جدای از فضاهای آکادمیک، فضای حرفه‌ای و فضاهای اجرایی نیز پیشرفت چشمگیری پیدا کردند. دکتر رفیعیان ضمن اشاره به عوامل مؤثر تولید علمی، مجموعه فاخر کتاب سبز شهرداری‌ها را یک سرمایه راهبردی و یک منبع رقابتی در حوزه شهرسازی کشور معرفی کردند. ایشان با اشاره به این موضوع که این کتاب‌ها با توجه به ضروریات جامعه علمی آن زمان توانست گام‌های مؤثری برای کاربردی شدن دانش شهرسازی بردارد و ثمره گسترده‌ای را در جامعه مخاطب خود به بار بنشاند، اظهار امیدواری کرد امروز در این نشست، زمانی برای آسیب‌شناسی این‌گونه اقدامات مهیا شود و با درکی که در دو دهه اخیر از محتوای علمی شهرسازی ایجاد شده است و ورود آرا و افکار و اندیشه‌ها و الزامات جدید، بتوان این حرکت مؤثر را در مسیر پاسخگویی بهتر به نیازهای کشور بازبینی کرد تا ارزشمندی این نوآوری هم چنان در بدنه مدیریت شهری کشور حفظ شود.
در ادامه مراسم، دکتر علی نوذرپور، مدیر و ناظر بر نشر کتاب سبز به ارائه سخنرانی با موضوع «ساختار و فرآیندهای مدیریتی انتشار کتاب سبز شهرداری‌ها» پرداخت. ایشان به تفصیل در مورد جزئیات و چگونگی روند انتشار کتاب سبز شهرداری‌ها از ابتدای شروع به فعالیت صحبت کرد.
تولد کتاب سبز در دهه 70 صورت گرفت. این تولد در سه زمینه کلان، میانه و خرد انجام شد. در زمینه کلان باید به شرایط مساعد دولت دوم سازندگی و دولت اول (اصلاحات) اشاره کرد که در این دوران در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و عمرانی گشایش‌ها و رونق‌هایی به وجود آمد. در زمینه میانه می‌توان به شرایط مناسب وزارت کشور به‌ویژه حوزه معاونت هماهنگی امور عمرانی وزارتخانه و تیم مدیریتی کارآمد و خلاق مدیریتی اشاره کرد و در زمینه خرد، حضور جوانان باسواد و پرانگیزه در رشته‌های برنامه‌ریزی شهری، جامعه‌شناسی، اقتصاد و جغرافیا در مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری حوزه معاونت یادشده را باید یادآور شد. در شرایط و زمینه‌های سه‌گانه و آغازین تحولات عمران شهری و مدیریت شهری در این دهه و در پاسخگویی به نیازهای شهرداری‌ها و اعضای شورای اسلامی شهرها به پیشنهاد دکتر نوید سعید رضوانی در پرتو هدایت معلمی توانا، دانا و دلسوز، آقای مهندس احمد سعیدنیا به مدیریت وقت دفتر برنامه‌ریزی عمران، تهیه و تألیف کتاب‌هایی برای راهنمایی و هدایت شهرداری‌ها و شوراها در دستور کار مشترک وزارت کشور در حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه تهران قرار گرفت.
نوذرپور مدیرکل وقت دفتر برنامه‌ریزی عمرانی در ادامه، اهداف تهیه و انتشار کتاب سبز را به شرح ذیل برشمرد:
1. ارائه مباحث نوین و علمی در خصوص مدیریت شهری 2. بررسی قوانین و مقررات جاری در حوزه یادشده 3. اصلاح، بهبود و ارتقاء نظام وقت اداره امور شهرهای کشور از طریق ارائه بسته آموزشی کتاب سبز.
همچنین به ذکر برخی از عناوین کتاب سبز پرداختند ازجمله 1: شهرسازی، 2: کاربری زمین شهری، 3: حمل‌ونقل شهری، 4: نظام مراکز شهری و فضای مسکونی، 5: طرح‌های شهری، 6: ساخت‌وسازهای شهری، 7: تأسیسات خدمات شهری، 8: فضای سبز شهری، 9: فضاهای فرهنگی، ورزشی و تفریحی، 10: مدیریت شهری، 11: مواد زائد جامد شهری، 12: طراحی فضاها و مبلمان شهری.
ایشان به نحوه شکل‌گیری و تعیین محورهای کتاب‌های فوق اشاره و بیان کردند که آقای مهندس سعیدنیا در آن زمان با کمک دانشجویان خود و با اقتباس از ایده کتاب سبز شهرداری‌های آمریکا، کتاب‌های سبز را تهیه و تدوین نمودند. وی در ادامه به انتشار 6 جلد دیگر در مقطعی دیگر و دو جلد در انتهای دهه نود اشاره کرد و اضافه نمود که کتاب‌های یادشده در آن مقطع زمانی و در ادامه توانست در شکل‌گیری ادبیات نوین مدیریت شهری نزد شهرداری‌ها و اساتید و دانشجویان رشته‌های شهرسازی و مدیریت شهری بسیار تأثیرگذار باشد و همچنان یکی از منابع معتبر آموزشی به شمار می‌روند.
استاد پیشکسوت جامعه شهرسازی کشور، آقای مهندس احمد سعیدنیا به‌عنوان مؤلف کتاب‌های سبز در ادامه مراسم به ارائه سخنرانی پرداختند. ایشان از تمامی افرادی که در تهیه و تدوین کتاب‌های سبز شهرداری‌ها زحمت کشیده بودند، تشکر نموده و توضیحات آقای دکتر رفیعیان و دکتر نوذرپور در مورد کتاب سبز شهرداری‌ها را بسیار کامل و جامع دانستند. ایشان اظهار داشت مجموعه کتاب‌های فوق در بحث آموزش شهرسازی کشور بسیار تأثیرگذار و بااهمیت بوده است. مهندس سعیدنیا ضمن اشاره به اینکه مجله شهرداری‌ها و مجله مدیریت شهری نیز از دستاوردهای مدیریت دکتر نوذرپور در آن زمان بوده؛ تهیه و تدوین مجموعه کتاب‌های سبز شهرداری‌ها، تغییر و تحول در بحث مدیریت شهری از جنبه‌های ساختاری و راهبردی و ارائه و تدوین شرح خدمات ساختاری و راهبردی و تأسیس دوره مهندسی شهرسازی در دانشگاه‌ها و تلاش برای پیوستن به مجموعه نظام مهندسی ساختمان را از تأثیرگذارترین اقدامات دوره حرفه‌ای خود معرفی نمود.
ایشان از همکاری با تمام افراد حاضر در این نشست ابراز خرسندی نمودند و اشاره کرد کتاب‌های سبز شهرداری‌ها تا کنون سه بار ویرایش شده است. ایشان تأکید کرد کتاب‌های سبز شهرداری‌ها دارای جنبه‌های قوی آموزشی است این در حالی است که کتاب‌های سبز شهرداری آمریکا دارای جنبه‌های دستوری فراوان است. به همین خاطر است که کتاب‌های سبز شهرداری‌ها جز منابع آموزشی در دانشگاه‌ها و آزمون‌های نظام مهندسی ساختمان کشور محسوب می‌شود. در انتهای سخنرانی آقای مهندس سعیدنیا مجدداً افرادی که در تهیه و تدوین کتاب‌های سبز مشارکت داشتند را نام برده و از آقای دکتر نوذرپور به‌عنوان بانی تهیه و تدوین این کتاب‌ها تقدیر ویژه نمودند.
این استاد برجسته شهرسازی در ادامه صحبتشان به ویژگی‌ها و خصوصیات برجسته زنده‌یاد دکتر جواد مهدی زاده به‌ویژه قلم زیبا، روان و جسورانه و روح بزرگوار و سخاوتمندانه ایشان اشاره داشته و به بیان خاطرات مشترکی با ایشان پرداخت.
در بخش پنل تخصصی نویسندگان کتاب سبز شهرداری‌ها با مدیریت آقای دکتر نوید سعیدی رضوانی که خود از نویسندگان کتاب‌های سبز بوده‌اند، ایشان ضمن تشکر از میزبان جلسه و حضور میهمانان، هدف از برگزاری این مراسم را جریان سازی و تداوم ارتباط بین اهالی قلم و نویسندگان کتاب‌های سبز شهرداری‌ها دانستند و بیان داشتند اینکه این جریان هنوز به اتمام نرسیده است.
دکتر نوید سعیدی رضوانی از صفحه‌آرا و طراح کتاب‌ها: آقای دکتر علیرضا یاوری؛ مسئول توزیع کتاب‌ها: سرکار خانم معصومه شفیعی؛ چاپ کتاب: آقای دکتر سعید مردانه، نظارت و همفکری از بعد مطبوعاتی و انتشاراتی: سرکار خانم زهرا تشکر نیز در مراسم یاد کردند. همچنین از تلاش‌های ارزنده و سازنده مرحوم آقای دکتر جواد مهدی زاده نیز تشکر کردند. دکتر سعیدی رضوانی از تلاش‌های اثرگذار آقایان دکتر حسین ایمانی جاجرمی، مهندس فیرون دژدار، رجبعلی مختارپور، دکتر اسماعیل صالحی، دکتر بهراد فرمهینی فراهانی و دکتر علیرضا یاوری که در تهیه، تدوین و کتاب‌های این اثر ماندگار یاد کرده و ایشان را دعوت به ارائه سخن در مراسم نمودند.
آقای مهندس فریدون دژدار از پیشکسوتان دانش مهندسی ترافیک کشور از دیدار با همکاران فعال در حوزه نشر فرهنگ مهندسی شهرسازی و سایر دوستان بسیار ابراز خرسندی نمودند و اظهار داشتند انتشار کتاب به‌ویژه در حوزه شهرسازی بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است. اهمیت دادن به نویسندگان و نویسندگی سبب پیشرفت در هر جامعه‌ای است و نقش اثرگذار ایشان در جوامع را نمی‌توان نادیده گرفت. وی اساتید حاضر در جلسه را همواره منشأ توسعه و برکت جامعه شهرسازی کشور معرفی و بیان داشت که امروز تلاش‌ها و حرکت‌های سالیان گذشته جمع حاضر توانسته است زیرساخت مناسبی برای اقدامات شهرداری‌های کشور باشد. وی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران را دارای ظرفیت بالایی برای حمایت و صیانت از نخبگان جامعه مهندسی شهرسازی و ترافیک کشور معرفی کرده و برگزاری چنین نشست‌هایی را پاسخ به نیاز جامعه صنفی حرفه‌ای دانست.
آقای مهندس رجبعلی مختارپور اشاره کردند مهرماه 1380 خانم دکتر نسرین معظمی، دبیر علمی جایزه مهرگان، کتاب مواد زائد جامد شهری از مجموعه کتاب سبز شهرداری‌ها را به‌عنوان یکی از نامزدهای دریافت جایزه مهرگان علم معرفی کردند. مهرگان تنها جایزه غیردولتی هست که در حوزه محیط‌زیست و علم هم جایزه اهدا می‌کند. سال ۱۳۸۰ اولین سالی بود که جایزه مهرگان در حوزه علم معرفی می‌شد و کمیته تخصصی محیط‌زیست این جایزه، در انتخاب نامزدها، سه هدف را موردتوجه قرار دادند:
o گسترش علم در سطح جامعه
o قابل لمس بودن آثار
o توانایی ایجاد تحول و حرکت مثبت در جامعه
علاوه بر خانم دکتر معظمی، اساتید نامدار دیگری، داوری مهرگان علم را به عهده داشتند که آقایان دکتر هوشنگ ضیایی، دکتر عبدالحسین وهاب‌زاده، دکتر حسنعلی لَقایی و آقای محمد درویش به‌عنوان کنشگر محیط‌زیست از آن جمله هستند.
به این ترتیب، مجموعه کتاب سبز شهرداری‌ها از نخستین سال‌های انتشار، نه فقط توجه خانواده بزرگ شهرداری‌ها و جامعه حرفه‌ای مرتبط با علوم شهری را به خود جلب کرد، بلکه در مجامع علمی موردتوجه قرار گرفت. البته این نمونه‌ای از توجه محافل علمی به مجموعه کتاب سبز هست و چون در آن نهاد، آموزش محیط‌زیست موردنظر بود، این کتاب موردتوجه قرار گرفت و مطمئناً بقیه مجلدات همچنین وضعیتی داشتند؛ چراکه همه در یک قالب و چهارچوب معین تهیه شده بودند. توجه جامعه علمی، برای همه دست‌اندرکاران کتاب سبز باعث دلگرمی بود و هست، برای اینکه نشان داد این مجموعه تا حد زیادی در اهدافی که برای آن در نظر گرفته بودند، موفق بود.
آقای دکتر اسماعیل صالحی به این مفهوم اشاره کردند که کتاب‌های سبز شهرداری‌ها، میانجی‌گری بین ایده و عمل بوده و دانش شهرسازی و مدیریت شهری را بسیار به هم نزدیک کرد. ضمن اینکه خلأ دانشی که در ادبیات ما مرسوم نبود را نیز جبران نمود. این کتاب به این خاطر که پارادایم شهرسازی را به ایده‌های دستگاه‌های اجرایی نزدیک کرد، بسیار موفق بوده است.
آقای دکتر بهراد فرمهینی فراهانی از تشکیل جلسه فوق بسیار ابراز خرسندی نموده و مشارکت در تهیه و تدوین کتاب‌های سبز شهرداری‌ها در سایه همکاری با استاد سعیدنیا را از افتخارات حرفه‌ای خود معرفی کردند.
دکتر احمد زنگانه سخنران پایانی مراسم، سخنرانی خود با موضوع «نقد و تکمله‌ای بر کتاب‌های سبز شهرداری‌ها» را ارائه و ضمن ابراز خرسندی و خوشنودی از همکاری با استاد پیشکسوت شهرسازی کشور، جناب آقای مهندس سعیدنیا، خود را یکی از شاگردان استاد معرفی کردند. دکتر زنگانه در راستای نقد و تکمله کتاب اشاره کردند یکی از نکات برجسته کتاب، طرح‌های موضوعی کتاب‌هاست که هر 20 جلد کتاب به یک موضوع مهم و خاص شهرسازی اشاره می‌کند. رویکرد طراحی و اجرایی کتاب بسیار چشمگیر است و این مجموعه کتاب دارای تجارب جهانی بسیار ارزشمندی است. ایشان اضافه کرد مجموعه کتاب سبز شهرداری‌ها بسیار سلیس و روان است، به‌طوری‌که برای بسیاری از متخصصان و علاقه‌مندان حوزه شهرسازی قابل بهره‌برداری است.
استاندارها و معیارهایی که در مباحث برنامه‌ریزی و طراحی کتاب‌ها وجود دارد، از نکات بسیار برجسته کتاب است. زنگانه گفت شگفت‌انگیز است که جلد اول کتاب با رویکرد تغییر و تحول شهر که یک بحث ماندگار است، شروع می‌شود. در ادامه آقای دکتر زنگانه پیشنهاد دادند با توجه به پشتوانه علمی غنی مجموعه کتاب‌های سبز شهردارها، بومی‌سازی کتاب‌های مذکور با توجه به اقلیم‌های مختلف کشور ایران نیز در دستور کار قرار گیرد.
دکتر زنگانه در مورد شهر دیجیتال و شهر هوشمند که جلد بیستم کتاب محسوب می‌شود، بیان کردند حرکت به سمت هوشمندی در شهرسازی بسیار مهم و حائز اهمیت است و تأکید کردند که حتماً جدا از هوشمندسازی به فراگیری و شمولیت هم توجه شود، نه اینکه خود دیجیتالی شدن عاملی برای طرد و محرومیت گروه‌های کم‌درآمد در جامعه شود. با توجه به اینکه ما در حال حاضر با مسائل نوظهور شهرسازی مواجه هستیم، پیشنهاد می‌شود این کتاب‌ها نیز در راستای مسائل نوظهور شهرسازی به‌روزرسانی شوند. ایشان افزود در شهرسازی امروز، جایگاه سیاست‌های شهری بسیار خالی است. در واقع سیاست‌های سرزمینی نداریم. بسیار خوب است در این مجموعه کتاب به مسائل این‌چنینی نیز توجه شود. آینده‌پژوهی در مسائل شهرسازی نیز باید موردتوجه قرار گیرد. زنگانه موضوع مسکن شهری و مسکن قابل استطاعت را از مواردی دانست که در مجموعه کتاب‌های فوق مغفول مانده است. ایشان در پایان برای استاد سعیدنیا و سایر همکاران دست‌اندرکار تهیه و تولید این محتوای علمی آرزوی توفیق و سلامتی کردند.
